Twee maanden geleden is onder de bezielende leiding en redactie van Willem Hengeveld het boek “de advocatuur als onderneming” verschenen. Het boek is een gids voor de succesvolle en winstgevende exploitatie van een advocatenkantoor mede door input van diverse erkende deskundigen op onder meer het gebied van strategie en leiderschap, financiën, HRM, ICT, marketing, business development, legal operations, project management en compliance. Een “must read” voor iedere advocaat die naast zijn inhoudelijke verdieping nadenkt over ondernemerschap in een advocatuurlijke setting. Ik had de eer om een voorwoord te schrijven voor dit prachtige naslagwerk. In deze blog wil ik graag mijn voorwoord in enigszins bewerkte vorm delen.
De economie en de maatschappij transformeren
Diverse sectoren in onze economie veranderen in rap tempo. Bijvoorbeeld de retailmarkt. Bekende namen als V&D, de Schoenenreus en Perry Sport zijn uit het straatbeeld verdwenen. De formule Bart Smit is opgeheven en Blokker heeft het al tijden zeer moeilijk. Aan de andere kant doen winkels met een duidelijke focus als de Bijenkorf en de Action het weer bijzonder goed. En wie had twintig jaar geleden gehoord van Zalando of Bol.com? Online shoppen is nu in een handomdraai gedaan op een smartphone en vertegenwoordigt een substantieel deel van onze bestedingen als consument. Banken ondergaan een digitale transformatie. Tikkie is een vertrouwd begrip geworden. We kunnen contactloos betalen.
Er zijn talloze innovatieve ontwikkelingen op te sommen. Bijvoorbeeld in de medische sector. Robotica, kunstmatige intelligentie en toenemende automatisering zijn grote, op technologie gebaseerde trends in deze sector. Een operatierobot is geen sciencefiction meer. Sterker nog, hij werkt straks naar verwachting in veel gevallen sneller, preciezer en efficiënter dan een chirurg.
En we kennen allemaal de verandering die Uber op de taximarkt tot stand heeft gebracht of de vernieuwing die Airbnb in de toeristenindustrie in gang heeft gezet.
Juridische sector vatbaar voor disruptie
Naar mijn overtuiging gaat ook de juridische sector met hoge snelheid veranderen. En de advocatuur gaat daarin mee. Uit verschillende onderzoeken blijkt dat deskundigen forsere concurrentie-op-prijs verwachten. Toenemende standaardisatie en automatisering van routinematige werkzaamheden is een andere ontwikkeling die volgens de deskundigen eraan komt. Ook voorzien zij nieuwe vormen van concurrentie vanuit diverse – en soms onconventionele – hoeken. Zij verwachten dat de inzet van slimme technologie een permanente plaats gaat innemen. Kortom, de advocatuur zal volgens de experts wel degelijk gevoelig blijken te zijn voor disruptie.
Volop beweging
De Big 4 zijn met een succesvolle opmars bezig in de juridische dienstverlening. Zie ook het recente interessante artikel van Robert van Beemen hierover: https://mena.nl/artikel/big-four-grootste-bedreiging-voor-advocatuur . Legal tech bedrijven komen met blockchain-toepassingen en smart contracts oplossingen. De afgelopen 10 jaar is de concurrentie vanuit de balie zelf ook gediversifieerd door de opkomst van diverse niche- en boetiekkantoren die vaak succesvol en tegen een aantrekkelijker tarief, gecombineerd met een lagere overhead, concurrentie bieden aan de gevestigde kantoren.
Denken en ondernemen
Het is dan ook zaak om continu serieus na te denken over de bedrijfsvoering, de positionering en de dienstverlening van een advocatenkantoor. Dit geldt voor alle soorten en vormen van kantoren, of het nu een top Zuidas-kantoor is, regionaal, middelgroot, niche of een boetiekkantoor. Degenen die denken dat de advocatuur een branche is waar innovatie en verandering geen kernthema’s zijn, of zelfs beweren dat de advocatuur niet vatbaar is voor disruptie, wens ik veel succes toe. Ik ben ervan overtuigd dat de toekomst anders zal uitwijzen.
Advocatuur moet nu echt gaan professionaliseren
De advocatuur moet naar mijn overtuiging op veel fronten professionaliseren en moderniseren. Een duidelijke, realistische en dynamische strategie is een allereerste vereiste. Ik heb veel strategische plannen gezien die prachtige vergezichten boden, maar in de uitvoering totaal onrealistisch waren. Focus aanbrengen is cruciaal (zie ook hierover de recente blog van Willem Hengelveld: https://www.linkedin.com/pulse/focus-maar-waarop-dan-willem-j-hengeveld/ ). Evenals het met elkaar afspreken van concrete doelstellingen, die overigens best ambitieus mogen zijn.
Executiekracht
In mijn jaren als partner van Arthur Andersen heb ik wat betreft de strategie het volgende motto meegekregen: ‘Strategy is as strong as its execution’. Ik geloof hier ook vandaag de dag nog heilig in. Het is heel makkelijk om allerlei zaken af te spreken tijdens een strategiesessie, maar het is de dood in de pot als deze vervolgens niet, of half, worden uitgevoerd. De meest succesvolle advocatenkantoren (groot of klein) zijn de kantoren die hun afgesproken strategie consequent en gedisciplineerd uitvoeren en niet akkoord gaan met excuses om dat niet te doen.
Beperking aanbrengen in strategische plannen is daarom verstandig. Beter drie voornemens echt uitvoeren dan tien maar gedeeltelijk. Goethe zei het al meer dan 200 jaar geleden: ‘In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister.’ De bekende Harvard strategie-professor Michael Porter stelt het volgende: ‘The essence of strategy is choosing what not to do.’
Integrale benadering
Om als advocatenkantoor toekomstbestendig te zijn is het cruciaal om de bedrijfsvoering te professionaliseren. Denk daarbij aan zaken zoals de dagelijkse leiding, ICT, automatisering van processen, legal project management, strategie met betrekking tot pricing, marketing en business development, compliance-eisen die steeds belangrijker worden en last but zeker not least, personeelsbeleid; doorgaans zaken waar advocaten wel een mening over hebben, maar niet altijd verstand van. Wil een kantoor in een zwaar concurrerende en veranderende markt structureel boven het maaiveld uitsteken, dan moeten deze zaken integraal, modern en goed geregeld zijn.
Organisatiestructuur grootste hick-up
Uit een onderzoek van Altman Weil, een bekende internationale consultancyfirma voor de advocatuur, blijkt dat de meerderheid van de partners van Amerikaanse advocatenkantoren met vijftig of meer advocaten, niet echt openstaat voor verandering. In Nederland zal dat weinig anders zijn. De cultuur om te veranderen zit niet echt in de genen van het gemiddelde advocatenkantoor. De organisatiestructuur staat dat ook veelal in de weg. Daarbij, investeren zou direct een negatieve impact kunnen hebben op het jaarlijkse winstaandeel en de oudere partners zijn bang dat het rendement van de investering pas volgt als zij zijn uitgetreden. Advocatenkantoren blinken dus vaak alleen al vanwege de opbouw uit in kortetermijnvisie. De langetermijnvisie wordt te vaak veronachtzaamd.
Cliënten maken zich zorgen
Haaks hierop staat, en dit blijkt ook weer uit een rapport van Altman Weil, dat general counsels zich zorgen maken over het gebrek aan innovatie en veranderingsbereidheid bij advocatenkantoren. Dezelfde geluiden hoor ik regelmatig van Nederlandse general counsels. Advocatenkantoren – ongeacht de omvang – zullen steeds vaker geconfronteerd worden met kritische cliënten die meer innovatie verlangen in de dienstverlening. Dit zou toch een behoorlijke aansporing moeten zijn om zaken rigoureus anders te doen. Tegelijkertijd verlangen general counsels (en natuurlijk ook andere inkopers) bij de inkoop van juridische diensten in toenemende mate meer efficiency in de dienstverlening van hun advocaten. Dit wordt natuurlijk gedreven door de wens om de kosten van ‘legal spend’ te verminderen. Dit brengt met zich mee dat de advocatenkatoren door de markt gedwongen gaan worden om met slimme en innovatieve oplossingen te komen. Tenminste als ze in beeld willen blijven bij hun opdrachtgevers, met name waar het gaat om in de ogen van de opdrachtgevers “commodity “of routinematige diensten.
Eigentijds kantoor biedt toekomst
De advocaat vervult een cruciale rol in onze rechtstaat. Aan de advocaat zijn duidelijke privileges toegekend: onafhankelijkheid, eenduidige loyaliteit aan de cliënt (partijdigheid), integriteit, geheimhoudingsplicht en verschoningsrecht. Beginselen waar zeker niet aan getornd moet worden. Dat neemt niet weg dat de advocaat ook ondernemer is, als éénpitter of in een groter verband. De eisen van deze en de komende tijd verlangen dat een advocatenkantoor, onafhankelijk van de omvang, als een professionele en moderne onderneming wordt gedreven, wil het toekomstbestendig zijn. De concurrentie, vanuit de balie zelf maar ook zeker daarbuiten, brengt dat met zich mee. Maar ook cliënten verlangen dat. De huidige generatie van advocaat-stagiairs en medewerkers en de generaties die nog gaan volgen, willen bij een daadwerkelijk innovatief en eigentijds kantoor werken dat tot de verbeelding spreekt.
De auteurs van het boek “De Advocatuur als onderneming”, allen erkende specialisten op hun domeinen, behandelen alle thema’s die advocatenkantoren tegenkomen willen ze toekomstbestendig als onderneming gedreven worden. Ik raad u aan de vele wijze lessen in dit boek ter harte te nemen en waar nodig of mogelijk in de praktijk te brengen. Uw kantoor zal er niet slechter van worden.
Het boek is te bestellen via: https://www.bju.nl/juridisch/catalogus/de-advocatuur-als-onderneming-1# .
Over de auteur:
Scipio van der Stoel is al meer dan elf jaar headhunter voor ervaren juristen en fiscalisten bij ZumpolleVanderStoel. Daarvoor is hij lang advocaat en managing partner geweest bij grote kantoren (AKD, Andersen Legal). Hij is klankbord voor managing partners, general counsels, tax directors en overig senior management en heeft een lange track record van succesvolle bemiddelingen voor advocatenkantoren en het (internationale) bedrijfsleven; van legal counsel tot general counsel, van advocaat-medewerker tot partner.